Gain trong máy quay là gì? Tìm hiểu Gain và cách sử dụng hiệu quả để có thước phim chất lượng

Chào bạn, có bao giờ bạn tự hỏi về cái nút “Gain” trên chiếc máy quay phim của mình chưa? Nghe có vẻ hơi kỹ thuật phải không? Nhưng đừng lo lắng, hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau khám phá “Gain” một cách dễ hiểu nhất, như hai người bạn đang trò chuyện về một mẹo hay trong quay phim vậy.

Trong thế giới của những người làm phim, từ chuyên nghiệp đến nghiệp dư, “Gain” là một thuật ngữ quen thuộc, nhưng không phải ai cũng thực sự hiểu rõ về nó. Vậy Gain trong máy quay là gì? Tại sao nó lại quan trọng và làm thế nào để sử dụng nó một cách hiệu quả để tạo ra những thước phim chất lượng? Hãy cùng nhau tìm hiểu nhé!

Gain là gì trong máy quay?

Để dễ hình dung, bạn cứ tưởng tượng Gain giống như nút “volume” trên chiếc radio hay TV nhà mình vậy. Nếu volume tăng lên, âm thanh sẽ lớn hơn đúng không? Tương tự, Gain trong máy quay là một chức năng khuếch đại tín hiệu ánh sáng trước khi nó được ghi lại.

Nói một cách đơn giản hơn, khi bạn tăng Gain, máy quay sẽ cố gắng “làm sáng” hình ảnh của bạn lên, đặc biệt hữu ích trong những tình huống ánh sáng yếu. Ví dụ, bạn đang quay phim trong một căn phòng hơi tối, thay vì loay hoay tìm thêm đèn, bạn có thể tăng Gain lên một chút để hình ảnh sáng rõ hơn.

Tuy nhiên, cũng giống như việc tăng volume quá lớn có thể làm âm thanh bị rè, việc tăng Gain quá nhiều cũng có thể gây ra những “tác dụng phụ” không mong muốn cho hình ảnh của bạn. Chúng ta sẽ nói về điều đó kỹ hơn ở phần sau nhé.

Cơ chế hoạt động của Gain trong máy quay

Về mặt kỹ thuật, Gain hoạt động bằng cách khuếch đại tín hiệu điện tử được tạo ra bởi cảm biến hình ảnh của máy quay. Cảm biến hình ảnh có nhiệm vụ thu nhận ánh sáng và chuyển đổi nó thành tín hiệu điện. Khi ánh sáng yếu, tín hiệu điện này cũng yếu. Lúc này, Gain sẽ vào cuộc để “tăng cường” tín hiệu yếu ớt đó lên.

Để bạn dễ phân biệt, Gain thường bị nhầm lẫn với ISO. Mặc dù cả hai đều có tác dụng làm sáng ảnh, nhưng cơ chế hoạt động của chúng khác nhau. ISO tăng độ nhạy sáng của cảm biến, còn Gain khuếch đại tín hiệu sau khi cảm biến đã thu nhận ánh sáng.

Hãy tưởng tượng thế này: ISO giống như việc bạn đeo kính râm vào một ngày nắng chói chang để mắt bạn “nhạy” hơn với ánh sáng. Còn Gain giống như việc bạn dùng loa để khuếch đại âm thanh khi nói chuyện trong một căn phòng ồn ào.

Khi bạn tăng Gain, máy quay sẽ “cố gắng” làm cho mọi thứ sáng hơn. Điều này có thể rất hữu ích trong bóng tối, nhưng cũng giống như việc hét vào micro, nếu bạn tăng Gain quá nhiều, bạn sẽ bắt đầu thấy những “hạt sạn” trong hình ảnh của mình – đó chính là noise hay còn gọi là nhiễu hạt.

Ưu và nhược điểm của việc sử dụng Gain

Giống như mọi công cụ khác, Gain có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Hiểu rõ chúng sẽ giúp bạn sử dụng Gain một cách thông minh và hiệu quả hơn.

Ưu điểm:

• “Cứu cánh” trong điều kiện thiếu sáng: Đây có lẽ là ưu điểm lớn nhất của Gain. Khi bạn không có đủ ánh sáng tự nhiên hoặc không thể sử dụng thêm đèn, Gain sẽ giúp bạn “vớt vát” lại hình ảnh, làm cho nó sáng hơn và có thể sử dụng được.
• Duy trì độ sâu trường ảnh mong muốn: Trong một số tình huống, bạn muốn giữ khẩu độ nhỏ (ví dụ: f/8, f/11) để có độ sâu trường ảnh lớn, giúp mọi thứ trong khung hình đều sắc nét. Nhưng khẩu độ nhỏ lại làm giảm lượng ánh sáng vào cảm biến. Lúc này, tăng Gain có thể giúp bạn bù đắp lại lượng ánh sáng thiếu hụt mà không cần phải mở khẩu độ lớn hơn.
• Linh hoạt hơn trong các tình huống ánh sáng thay đổi: Khi bạn quay phim ngoài trời hoặc trong các sự kiện, ánh sáng có thể thay đổi liên tục. Việc điều chỉnh Gain nhanh chóng sẽ giúp bạn thích ứng với những thay đổi này mà không cần phải dừng lại để thay đổi các thiết lập khác.

Nhược điểm:

• “Kẻ thù” của chất lượng hình ảnh – Noise: Đây là nhược điểm lớn nhất của Gain. Khi bạn tăng Gain, bạn không chỉ khuếch đại tín hiệu ánh sáng mà còn khuếch đại cả noise (nhiễu hạt). Noise làm cho hình ảnh của bạn bị “rỗ”, mất chi tiết và trông kém chuyên nghiệp. Càng tăng Gain cao, noise càng nhiều.
• Giảm dải tần nhạy sáng (Dynamic Range): Gain có thể làm giảm khả năng máy quay ghi lại chi tiết ở cả vùng sáng và vùng tối trong cùng một khung hình. Điều này có nghĩa là bạn có thể mất chi tiết ở những vùng tối, hoặc vùng sáng bị cháy sáng (overexposed) khi sử dụng Gain quá mức.
• Màu sắc có thể bị sai lệch: Trong một số trường hợp, việc tăng Gain quá cao có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của màu sắc trong video của bạn. Màu sắc có thể trở nên nhợt nhạt hoặc bị ám màu.

Khi nào nên và không nên sử dụng Gain?

Vậy khi nào thì chúng ta nên “kết bạn” với Gain, và khi nào thì nên tránh xa nó?

Nên sử dụng Gain khi:

• Bạn đang quay trong môi trường ánh sáng yếu: Ví dụ như quay phim trong nhà vào buổi tối, quay phim sự kiện trong hội trường thiếu sáng, hoặc quay phim dưới ánh trăng. Trong những tình huống này, Gain có thể là “vị cứu tinh” giúp bạn có được hình ảnh đủ sáng.
• Bạn muốn giữ khẩu độ và tốc độ màn trập cố định: Ví dụ, bạn muốn quay video với hiệu ứng slow motion và cần giữ tốc độ màn trập cao, hoặc bạn muốn quay phong cảnh với khẩu độ nhỏ để có độ sâu trường ảnh lớn. Trong những trường hợp này, Gain có thể giúp bạn bù đắp lượng ánh sáng thiếu hụt mà không cần thay đổi các thiết lập sáng tạo của mình.
• Bạn cần tăng độ sáng hình ảnh một cách nhanh chóng: Trong các tình huống quay phim “chớp nhoáng”, bạn không có nhiều thời gian để điều chỉnh ánh sáng hoặc các thiết lập khác. Tăng Gain là một cách nhanh gọn để làm sáng hình ảnh và không bỏ lỡ khoảnh khắc quan trọng.

Không nên sử dụng Gain khi:

• Ánh sáng xung quanh đã đủ hoặc tốt: Nếu bạn đang quay phim ngoài trời vào ban ngày, hoặc trong studio với hệ thống đèn chiếu sáng đầy đủ, thì không cần thiết phải sử dụng Gain. Trong những điều kiện ánh sáng tốt, bạn nên giữ Gain ở mức thấp nhất (thường là 0dB hoặc mức “Base ISO” của máy quay) để đảm bảo chất lượng hình ảnh tốt nhất, ít noise nhất.
• Bạn ưu tiên chất lượng hình ảnh cao nhất, ít noise nhất: Nếu bạn đang quay những dự án quan trọng, đòi hỏi chất lượng hình ảnh tối ưu (ví dụ: phim điện ảnh, phim quảng cáo chuyên nghiệp), hãy cố gắng hạn chế sử dụng Gain tối đa. Thay vào đó, hãy tập trung vào việc kiểm soát ánh sáng và sử dụng các thiết lập khác (khẩu độ, tốc độ màn trập, ISO) để có được hình ảnh sáng đẹp tự nhiên.
• Bạn có thể điều chỉnh khẩu độ hoặc tốc độ màn trập để tăng sáng: Trước khi nghĩ đến việc tăng Gain, hãy thử xem bạn có thể mở khẩu độ lớn hơn (ví dụ: từ f/4 lên f/2.8) hoặc giảm tốc độ màn trập (ví dụ: từ 1/60s xuống 1/30s) để tăng lượng ánh sáng vào cảm biến hay không. Đôi khi, chỉ cần một chút điều chỉnh nhỏ ở khẩu độ hoặc tốc độ màn trập là bạn đã có thể có được hình ảnh đủ sáng mà không cần phải tăng Gain và chấp nhận noise.

Hướng dẫn sử dụng Gain hiệu quả

Để sử dụng Gain một cách hiệu quả và hạn chế tối đa những nhược điểm của nó, bạn hãy “bỏ túi” những mẹo sau đây:

• Bắt đầu với Gain thấp nhất và tăng dần khi cần thiết: Nguyên tắc vàng khi sử dụng Gain là hãy luôn bắt đầu từ mức thấp nhất (thường là 0dB hoặc mức “Base ISO” của máy quay). Sau đó, hãy quan sát hình ảnh trên màn hình hoặc viewfinder. Nếu hình ảnh vẫn còn tối, hãy tăng Gain lên từng chút một (ví dụ: tăng 3dB một lần) cho đến khi bạn có được độ sáng mong muốn. Đừng “nhảy vọt” lên mức Gain quá cao ngay lập tức, vì điều này có thể làm tăng noise một cách không cần thiết.
• Theo dõi noise trên màn hình hoặc viewfinder: Khi bạn tăng Gain, hãy luôn chú ý đến mức độ noise hiển thị trên màn hình hoặc viewfinder của máy quay. Hầu hết các máy quay hiện đại đều có chức năng “peaking” hoặc “zebra stripes” để giúp bạn nhận biết vùng noise. Nếu bạn thấy noise bắt đầu xuất hiện quá nhiều và làm ảnh hưởng đến chất lượng hình ảnh, hãy giảm Gain xuống hoặc tìm cách bổ sung ánh sáng.
• Sử dụng các công cụ khử noise trong hậu kỳ nếu cần: Ngay cả khi bạn đã cố gắng kiểm soát Gain một cách cẩn thận, vẫn có thể có một chút noise trong video của bạn, đặc biệt là khi quay trong điều kiện ánh sáng cực kỳ yếu. Đừng lo lắng, bạn có thể sử dụng các phần mềm dựng phim chuyên nghiệp (ví dụ: Adobe Premiere Pro, DaVinci Resolve, Final Cut Pro) để khử noise trong quá trình hậu kỳ. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng việc khử noise cũng có thể làm giảm độ sắc nét và chi tiết của hình ảnh, vì vậy hãy sử dụng nó một cách vừa phải.
• Kết hợp Gain với các thiết lập khác (khẩu độ, tốc độ màn trập, ISO) để có kết quả tốt nhất: Gain không phải là “cây đũa thần” có thể giải quyết mọi vấn đề về ánh sáng. Để có được những thước phim chất lượng nhất, bạn cần kết hợp Gain một cách hài hòa với các thiết lập khác như khẩu độ, tốc độ màn trập và ISO. Hãy thử nghiệm và tìm ra sự kết hợp phù hợp nhất cho từng tình huống quay phim cụ thể.

Ví dụ thực tế về sử dụng Gain

Để bạn dễ hình dung hơn về cách sử dụng Gain trong thực tế, hãy cùng xem qua một vài ví dụ cụ thể:

• Tình huống 1: Quay phim sự kiện trong nhà với ánh sáng yếu: Bạn đang quay một buổi biểu diễn ca nhạc trong một hội trường có ánh sáng khá yếu. Bạn muốn giữ khẩu độ ở f/2.8 để làm mờ hậu cảnh và tốc độ màn trập ở 1/60s để tránh rung máy. Trong trường hợp này, bạn có thể tăng Gain lên khoảng 6dB hoặc 9dB để hình ảnh sáng hơn và đủ sáng để ghi hình.
• Tình huống 2: Quay phim phong cảnh vào buổi tối hoặc bình minh: Bạn muốn quay cảnh bình minh trên biển, nhưng ánh sáng lúc này còn khá yếu. Bạn muốn giữ khẩu độ nhỏ (ví dụ: f/8) để có độ sâu trường ảnh lớn và tốc độ màn trập chậm (ví dụ: 1/30s) để tạo hiệu ứng mờ ảo cho mặt nước. Lúc này, bạn có thể tăng Gain lên khoảng 3dB hoặc 6dB để hình ảnh sáng hơn và ghi lại được khoảnh khắc bình minh tuyệt đẹp.
• Tình huống 3: Quay phim tài liệu trong điều kiện ánh sáng không kiểm soát: Bạn đang quay một bộ phim tài liệu về cuộc sống đường phố. Ánh sáng thay đổi liên tục, từ trong nhà ra ngoài trời, từ bóng râm đến ánh nắng trực tiếp. Trong tình huống này, việc sử dụng Gain một cách linh hoạt sẽ giúp bạn thích ứng với những thay đổi ánh sáng và đảm bảo rằng bạn luôn có được hình ảnh đủ sáng và rõ ràng.

Các thiết lập Gain phổ biến trên máy quay

Khi bạn điều chỉnh Gain trên máy quay, bạn sẽ thấy các giá trị thường được hiển thị bằng đơn vị dB (decibel). Đây là đơn vị đo lường mức độ khuếch đại tín hiệu.

• 0dB: Đây là mức Gain “gốc” hay còn gọi là “Base ISO” của máy quay. Ở mức này, không có sự khuếch đại tín hiệu nào diễn ra, và chất lượng hình ảnh là tốt nhất, ít noise nhất.
• 3dB, 6dB, 9dB, 12dB…: Đây là các mức Gain tăng dần. Mỗi mức tăng 3dB tương đương với việc tăng độ sáng hình ảnh lên gấp đôi. Ví dụ, Gain 6dB sẽ làm hình ảnh sáng gấp đôi so với 0dB, Gain 9dB sẽ sáng gấp đôi so với 3dB, và cứ thế tiếp tục.

Tuy nhiên, bạn cần nhớ rằng, càng tăng Gain cao, noise càng nhiều. Vì vậy, hãy luôn cố gắng giữ Gain ở mức thấp nhất có thể và chỉ tăng Gain khi thực sự cần thiết.

Cách điều chỉnh Gain có thể khác nhau tùy thuộc vào loại máy quay bạn sử dụng. Trên các máy quay chuyên dụng, bạn thường có một nút xoay hoặc menu riêng để điều chỉnh Gain. Trên các máy ảnh mirrorless hoặc máy quay hành động, bạn có thể tìm thấy thiết lập Gain trong menu cài đặt phơi sáng hoặc ISO. Hãy đọc kỹ hướng dẫn sử dụng máy quay của bạn để biết cách điều chỉnh Gain một cách chính xác nhất nhé.

Kết luận

Vậy là chúng ta đã cùng nhau “mổ xẻ” Gain trong máy quay một cách chi tiết rồi. Hy vọng rằng, sau bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về Gain là gì, cơ chế hoạt động, ưu nhược điểm và cách sử dụng Gain hiệu quả.

Gain là một công cụ mạnh mẽ, nhưng cũng giống như “con dao hai lưỡi”. Nếu bạn biết cách sử dụng nó một cách thông minh, Gain sẽ giúp bạn vượt qua những thử thách về ánh sáng và tạo ra những thước phim ấn tượng. Ngược lại, nếu lạm dụng Gain quá mức, bạn có thể “đánh đổi” chất lượng hình ảnh của mình.

Lời khuyên dành cho bạn là hãy thực hành và thử nghiệm với Gain trên chiếc máy quay của mình. Hãy quay phim trong nhiều điều kiện ánh sáng khác nhau, thử nghiệm với các mức Gain khác nhau, và quan sát sự khác biệt về chất lượng hình ảnh. Chỉ có thực hành mới giúp bạn thực sự làm chủ được công cụ này và biến Gain trở thành “trợ thủ đắc lực” trong hành trình sáng tạo phim ảnh của bạn.

Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào về Gain hoặc có những kinh nghiệm thú vị muốn chia sẻ, đừng ngần ngại để lại bình luận bên dưới nhé! Chúng ta sẽ cùng nhau thảo luận và học hỏi thêm!