Máy quay phim trong tiếng ảnh là gì? Bí mật đằng sau những thước phim đẹp

Chào bạn, có bao giờ bạn tự hỏi điều gì đã tạo nên sự kỳ diệu của những bộ phim mà chúng ta yêu thích không? Phải chăng là câu chuyện hấp dẫn, diễn xuất tuyệt vời của diễn viên, hay kỹ xảo điện ảnh hoành tráng? Tất cả đều đúng, nhưng có một yếu tố then chốt, đóng vai trò như “linh hồn” của mỗi thước phim, đó chính là máy quay phim hay còn gọi là cinematography.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá sâu hơn về máy quay phim trong tiếng ảnh là gì, từ định nghĩa cơ bản đến những yếu tố then chốt tạo nên nghệ thuật này. Hãy cùng tôi vén màn bí mật đằng sau những thước phim đẹp và hiểu rõ hơn về vai trò không thể thiếu của máy quay phim trong việc kể chuyện bằng hình ảnh nhé!

Định nghĩa “Máy quay phim”

Vậy, máy quay phim trong tiếng ảnh là gì? Để dễ hình dung, bạn cứ tưởng tượng máy quay phim như “ngôn ngữ” đặc biệt của điện ảnh. Nó không chỉ đơn thuần là việc ghi lại hình ảnh, mà còn là nghệ thuật kể chuyện bằng hình ảnh, thông qua cách sử dụng máy quay, ánh sáng, màu sắc, góc máy, và nhiều yếu tố khác.

Nói một cách chuyên nghiệp hơn, máy quay phim (cinematography) là quá trình sáng tạo nghệ thuật và kỹ thuật để ghi lại hình ảnh chuyển động cho phim ảnh. Người thực hiện công việc này được gọi là nhà quay phim (cinematographer) hay đạo diễn hình ảnh (director of photography – DOP). Họ là những nghệ sĩ thực thụ, sử dụng máy quay như một “cây bút vẽ” để tạo nên những khung hình đẹp, truyền tải cảm xúc, và kể câu chuyện một cách sống động.

Bạn có thể hình dung thế này, nếu đạo diễn là người “nhạc trưởng” điều phối toàn bộ dàn nhạc (bộ phim), thì nhà quay phim chính là người “chơi violin” điêu luyện, tạo ra những giai điệu hình ảnh làm say đắm lòng người.

Các yếu tố chính của Máy quay phim

Để tạo nên một tác phẩm điện ảnh ấn tượng, nhà quay phim phải nắm vững và vận dụng linh hoạt nhiều yếu tố khác nhau. Chúng ta hãy cùng điểm qua những yếu tố chính này nhé:

Ánh sáng

Ánh sáng được xem là “bảng màu” của nhà quay phim. Nó không chỉ giúp chúng ta nhìn thấy mọi vật, mà còn có khả năng tạo ra bầu không khí, cảm xúc, và hướng dẫn ánh mắt người xem.

• Hướng sáng: Ánh sáng từ phía trước, phía sau, hay bên cạnh nhân vật sẽ tạo ra những hiệu ứng khác nhau, làm nổi bật hoặc che khuất những chi tiết nhất định. Ví dụ, ánh sáng từ phía sau có thể tạo ra hiệu ứng bóng đổ bí ẩn, trong khi ánh sáng từ phía trước lại giúp khuôn mặt nhân vật trở nên tươi sáng và rõ ràng hơn.
• Cường độ sáng: Ánh sáng mạnh mẽ có thể tạo ra cảm giác kịch tính, căng thẳng, còn ánh sáng dịu nhẹ lại mang đến sự lãng mạn, ấm áp.
• Chất lượng ánh sáng: Ánh sáng cứng (ánh sáng trực tiếp) tạo ra bóng đổ rõ nét, thường được sử dụng trong phim hành động hoặc kinh dị. Ánh sáng mềm (ánh sáng khuếch tán) lại tạo ra bóng đổ nhẹ nhàng, phù hợp với những cảnh phim tình cảm hoặc lãng mạn.
• Màu sắc ánh sáng: Ánh sáng vàng ấm áp thường gợi cảm giác hoài niệm, quá khứ, trong khi ánh sáng xanh lạnh lại tạo cảm giác hiện đại, tương lai hoặc cô đơn.

Bạn có thể thấy rõ sự khác biệt trong việc sử dụng ánh sáng ở hai bộ phim nổi tiếng:

• “The Godfather” (Bố già): Sử dụng ánh sáng tối, đổ bóng nhiều để tạo ra bầu không khí u ám, bí ẩn, phản ánh thế giới ngầm đầy tội ác của mafia.
• “La La Land” (Những kẻ khờ mộng mơ): Sử dụng ánh sáng rực rỡ, màu sắc tươi sáng để tạo ra không khí lạc quan, mơ mộng, phù hợp với câu chuyện tình yêu lãng mạn.

Góc máy

Góc máy là vị trí và góc độ đặt máy quay so với đối tượng. Việc lựa chọn góc máy phù hợp sẽ ảnh hưởng lớn đến cách khán giả cảm nhận về nhân vật, không gian, và câu chuyện.

• Góc máy cao (High Angle): Máy quay đặt trên cao, hướng xuống đối tượng. Góc máy này thường khiến nhân vật trở nên nhỏ bé, yếu đuối, hoặc bị áp đảo.
• Góc máy thấp (Low Angle): Máy quay đặt dưới thấp, hướng lên đối tượng. Góc máy này lại làm cho nhân vật trở nên mạnh mẽ, quyền lực, hoặc đáng sợ.
• Góc máy ngang tầm mắt (Eye-Level Angle): Máy quay đặt ngang tầm mắt nhân vật. Đây là góc máy trung lập, tạo cảm giác gần gũi, tự nhiên.
• Góc máy toàn cảnh (Bird’s-Eye View): Máy quay đặt ở vị trí rất cao, nhìn xuống toàn bộ khung cảnh. Góc máy này thường được dùng để thể hiện sự rộng lớn, bao la của không gian, hoặc để tạo cảm giác xa lạ, cô đơn.
• Góc máy cận cảnh (Worm’s-Eye View): Máy quay đặt sát mặt đất, nhìn lên đối tượng. Góc máy này tạo cảm giác mới lạ, độc đáo, và có thể làm cho đối tượng trở nên to lớn, kỳ vĩ.

Hãy xem xét cách góc máy được sử dụng trong bộ phim “1917”:

• Phim sử dụng nhiều góc máy ngang tầm mắt và góc máy thứ nhất (point-of-view shot) để đưa khán giả trực tiếp vào trải nghiệm của người lính, tạo cảm giác chân thực và căng thẳng tột độ.

Khung hình

Khung hình là giới hạn của hình ảnh được ghi lại bởi máy quay. Nhà quay phim có thể lựa chọn các loại khung hình khác nhau để tập trung sự chú ý của khán giả vào những chi tiết quan trọng và tạo ra những hiệu ứng thị giác khác nhau.

• Khung hình toàn thân (Long Shot): Thể hiện toàn bộ cơ thể nhân vật và một phần không gian xung quanh. Khung hình này thường được dùng để giới thiệu nhân vật và bối cảnh.
• Khung hình trung bình (Medium Shot): Thể hiện nhân vật từ thắt lưng trở lên. Khung hình này giúp khán giả tập trung vào biểu cảm và hành động của nhân vật.
• Khung hình cận cảnh (Close-Up): Thể hiện khuôn mặt hoặc một bộ phận cơ thể của nhân vật. Khung hình này đặc biệt hiệu quả trong việc truyền tải cảm xúc và sự căng thẳng.
• Khung hình cực cận (Extreme Close-Up): Chỉ tập trung vào một chi tiết rất nhỏ, như mắt, môi, hoặc một vật thể nhỏ. Khung hình này tạo ra sự tập trung cao độ và thường được dùng để nhấn mạnh những chi tiết quan trọng.
• Khung hình rộng (Wide Shot): Thể hiện một không gian rộng lớn, bao quát. Khung hình này thường được dùng để thể hiện bối cảnh hoành tráng, thiên nhiên hùng vĩ, hoặc sự cô đơn của nhân vật trong không gian rộng lớn.

Trong phim “Joker”, đạo diễn Todd Phillips và nhà quay phim Lawrence Sher đã sử dụng khung hình một cách đầy dụng ý:

• Khung hình cận cảnh được sử dụng thường xuyên để tập trung vào khuôn mặt đầy đau khổ và biến đổi của Joker, giúp khán giả cảm nhận sâu sắc nội tâm nhân vật.
• Khung hình rộng được sử dụng để thể hiện sự cô đơn, lạc lõng của Joker trong thành phố Gotham rộng lớn và đầy rẫy bất công.

Chuyển động máy

Chuyển động máy quay là cách máy quay di chuyển trong quá trình quay phim. Các chuyển động máy khác nhau sẽ tạo ra những hiệu ứng khác nhau, làm tăng tính động và nhịp điệu cho bộ phim.

• Pan (Quay ngang): Máy quay xoay theo chiều ngang từ trái sang phải hoặc ngược lại, giữ nguyên vị trí. Chuyển động này thường được dùng để theo dõi đối tượng di chuyển ngang, hoặc để giới thiệu một không gian rộng lớn.
• Tilt (Quay dọc): Máy quay xoay theo chiều dọc từ trên xuống dưới hoặc ngược lại, giữ nguyên vị trí. Chuyển động này thường được dùng để thể hiện chiều cao của một đối tượng, hoặc để tạo cảm giác hồi hộp, lo lắng khi nhân vật nhìn lên hoặc nhìn xuống.
• Zoom (Phóng to/thu nhỏ): Thay đổi tiêu cự ống kính để phóng to hoặc thu nhỏ hình ảnh, tạo cảm giác đối tượng tiến lại gần hoặc lùi ra xa.
• Dolly (Di chuyển tới/lui): Máy quay di chuyển trên xe đẩy (dolly) tiến lại gần hoặc lùi ra xa đối tượng. Chuyển động này tạo cảm giác tự nhiên hơn zoom, và giúp khán giả cảm nhận được sự thay đổi về không gian.
• Tracking Shot (Di chuyển theo): Máy quay di chuyển song song với đối tượng đang di chuyển. Chuyển động này giúp khán giả theo sát hành động của nhân vật, tạo cảm giác nhập vai.
• Crane Shot (Cẩu máy): Máy quay được gắn trên cần cẩu, có thể di chuyển linh hoạt lên xuống, trái phải, tạo ra những góc máy độc đáo và bao quát.
• Steadicam: Hệ thống ổn định máy quay giúp nhà quay phim di chuyển tự do mà vẫn giữ được hình ảnh ổn định, mượt mà.

Bộ phim “Goodfellas” của Martin Scorsese nổi tiếng với những cảnh quay sử dụng chuyển động máy điêu luyện:

• Tracking shot dài 3 phút khi Henry Hill dẫn bạn gái Karen vào hộp đêm Copacabana đã trở thành kinh điển, thể hiện sự tự tin, quyền lực và lối sống xa hoa của giới mafia.

Tiêu cự và độ sâu trường ảnh

Tiêu cự ống kính và độ sâu trường ảnh là những yếu tố kỹ thuật quan trọng, ảnh hưởng đến độ sắc nét của hình ảnh và vùng không gian được lấy nét.

• Tiêu cự ống kính: Ống kính tiêu cự ngắn (góc rộng) giúp thu được nhiều không gian hơn, tạo cảm giác rộng lớn, bao la. Ống kính tiêu cự dài (tele) lại giúp phóng to đối tượng ở xa, tạo cảm giác gần gũi, thân mật.
• Độ sâu trường ảnh (Depth of Field): Vùng không gian phía trước và phía sau điểm lấy nét được chấp nhận là sắc nét. Độ sâu trường ảnh nông (shallow depth of field) làm mờ hậu cảnh, tập trung sự chú ý vào đối tượng chính. Độ sâu trường ảnh sâu (deep depth of field) làm cho cả tiền cảnh và hậu cảnh đều sắc nét, thể hiện rõ ràng bối cảnh xung quanh.

Trong phim “Citizen Kane”, nhà quay phim Gregg Toland đã sử dụng độ sâu trường ảnh sâu một cách новаторское (tiên phong) vào thời điểm đó:

• Những cảnh quay với độ sâu trường ảnh sâu giúp khán giả nhìn rõ cả nhân vật ở tiền cảnh và hậu cảnh, tạo ra sự phức tạp và đa chiều trong câu chuyện.

Màu sắc

Màu sắc không chỉ làm cho bộ phim trở nên đẹp mắt hơn, mà còn là một công cụ biểu đạt mạnh mẽ, giúp nhà quay phim truyền tải cảm xúc, tạo ra không khí, và nhấn mạnh những chủ đề nhất định.

• Bảng màu (Color Palette): Việc lựa chọn một bảng màu chủ đạo cho bộ phim sẽ tạo ra sự nhất quán về mặt thị giác và góp phần thể hiện phong cách riêng của bộ phim. Ví dụ, phim “Amelie” sử dụng bảng màu ấm áp (đỏ, vàng, xanh lá cây) để tạo ra không khí lãng mạn, ngọt ngào.
• Màu sắc tượng trưng: Mỗi màu sắc đều mang một ý nghĩa tượng trưng nhất định. Màu đỏ thường tượng trưng cho đam mê, nguy hiểm, màu xanh lam lại gợi cảm giác bình yên, tin tưởng, màu đen thường liên quan đến sự bí ẩn, chết chóc.
• Điều chỉnh màu sắc (Color Grading): Quá trình chỉnh sửa màu sắc sau khi quay phim, giúp nhà quay phim tinh chỉnh màu sắc, tạo ra những hiệu ứng đặc biệt, và đảm bảo sự nhất quán về màu sắc trong toàn bộ bộ phim.

Bộ phim “Mad Max: Fury Road” gây ấn tượng mạnh mẽ với khán giả nhờ vào việc sử dụng màu sắc:

• Bảng màu sa mạc khắc nghiệt (vàng cát, cam cháy) thể hiện sự khô cằn, cằn cỗi của thế giới hậu tận thế.
• Những mảng màu xanh lam hiếm hoi (ví dụ như trang phục của Furiosa) tượng trưng cho hy vọng và sự sống sót.

Vai trò của Nhà quay phim

Như đã nói ở trên, nhà quay phim không chỉ là người điều khiển máy quay, mà còn là một nghệ sĩ kể chuyện bằng hình ảnh. Họ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình sản xuất phim, cụ thể:

• Hợp tác chặt chẽ với đạo diễn: Nhà quay phim phải hiểu rõ tầm nhìn nghệ thuật của đạo diễn, từ đó đưa ra những quyết định về hình ảnh phù hợp với câu chuyện và phong cách của bộ phim.
• Lên kế hoạch hình ảnh: Nhà quay phim tham gia vào quá trình tiền kỳ, cùng đạo diễn và các bộ phận khác (thiết kế sản xuất, phục trang…) để lên kế hoạch chi tiết về hình ảnh của bộ phim, từ góc máy, ánh sáng, màu sắc, đến chuyển động máy.
• Quản lý đội ngũ quay phim: Nhà quay phim chịu trách nhiệm quản lý và điều phối đội ngũ quay phim, bao gồm các trợ lý quay phim, kỹ thuật viên ánh sáng, và nhân viên vận hành máy quay.
• Đảm bảo chất lượng hình ảnh: Nhà quay phim phải đảm bảo chất lượng hình ảnh tốt nhất trong suốt quá trình quay phim, từ việc lựa chọn thiết bị, ống kính, đến việc kiểm soát ánh sáng, màu sắc, và độ sắc nét của hình ảnh.
• Sáng tạo nghệ thuật: Nhà quay phim không chỉ thực hiện theo kế hoạch, mà còn phải có khả năng sáng tạo, đưa ra những ý tưởng độc đáo, góp phần nâng cao giá trị nghệ thuật của bộ phim.

Tầm quan trọng của Máy quay phim trong phim ảnh

Máy quay phim không chỉ là một yếu tố kỹ thuật, mà còn là linh hồn của mỗi bộ phim. Nó đóng vai trò then chốt trong việc:

• Kể chuyện: Máy quay phim giúp truyền tải câu chuyện một cách trực quan, sinh động, và hấp dẫn. Thông qua cách sử dụng hình ảnh, nhà quay phim có thể diễn tả những điều mà lời thoại không thể diễn tả hết.
• Truyền tải cảm xúc: Ánh sáng, màu sắc, góc máy, chuyển động máy… đều có khả năng tác động mạnh mẽ đến cảm xúc của khán giả. Nhà quay phim có thể sử dụng những yếu tố này để tạo ra những cung bậc cảm xúc khác nhau, từ vui vẻ, hạnh phúc, đến buồn bã, sợ hãi, hay căng thẳng.
• Tạo ra phong cách riêng: Mỗi nhà quay phim đều có phong cách làm việc và cách sử dụng máy quay riêng. Phong cách quay phim độc đáo sẽ góp phần tạo nên bản sắc riêng cho bộ phim, giúp bộ phim trở nên khác biệt và đáng nhớ.
• Nâng cao giá trị nghệ thuật: Một bộ phim có máy quay phim xuất sắc không chỉ đẹp về mặt hình ảnh, mà còn có giá trị nghệ thuật cao hơn. Máy quay phim góp phần biến điện ảnh trở thành một loại hình nghệ thuật đích thực.

Kinh nghiệm và lời khuyên cho người mới bắt đầu tìm hiểu về Máy quay phim

Nếu bạn là người mới bắt đầu tìm hiểu về máy quay phim trong tiếng ảnh, đừng lo lắng, hãy bắt đầu từ những bước cơ bản sau:

1. Xem phim và phân tích: Hãy xem nhiều phim thuộc nhiều thể loại khác nhau, và tập trung quan sát cách nhà quay phim sử dụng ánh sáng, góc máy, khung hình, chuyển động máy, và màu sắc. Hãy tự hỏi: “Tại sao nhà quay phim lại sử dụng góc máy này?”, “Ánh sáng này có tác dụng gì?”, “Màu sắc này gợi cho mình cảm xúc gì?”.
2. Thực hành quay phim: Hãy bắt đầu thực hành quay phim bằng điện thoại hoặc máy quay phim đơn giản. Hãy thử nghiệm với các góc máy, ánh sáng, và chuyển động máy khác nhau.
3. Đọc sách và tài liệu về máy quay phim: Có rất nhiều sách và tài liệu hay về máy quay phim, từ lý thuyết cơ bản đến kỹ thuật nâng cao. Hãy tìm đọc và học hỏi từ những nguồn tài liệu này.
4. Tham gia các khóa học hoặc workshop: Nếu có điều kiện, hãy tham gia các khóa học hoặc workshop về máy quay phim để được hướng dẫn bài bản và thực hành trực tiếp.
5. Kết nối với cộng đồng: Hãy tham gia các diễn đàn, nhóm mạng xã hội về điện ảnh và máy quay phim để giao lưu, học hỏi kinh nghiệm từ những người đi trước và những người cùng đam mê.

Lời khuyên nhỏ: Hãy luôn giữ cho mình sự tò mò và đam mê khám phá. Máy quay phim là một lĩnh vực rộng lớn và đầy thú vị, luôn có những điều mới mẻ để học hỏi và khám phá. Đừng ngại thử nghiệm, sáng tạo, và tìm ra phong cách quay phim của riêng bạn!

Kết luận

Máy quay phim trong tiếng ảnh không chỉ là một công việc kỹ thuật, mà còn là một nghệ thuật đầy sáng tạo và tinh tế. Nó là “ngôn ngữ” đặc biệt của điện ảnh, giúp kể chuyện, truyền tải cảm xúc, và tạo nên những tác phẩm điện ảnh lay động lòng người. Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về máy quay phim là gì và tầm quan trọng của nó trong thế giới phim ảnh. Chúc bạn sẽ có những trải nghiệm thú vị trên hành trình khám phá nghệ thuật máy quay phim!